FIIO K11 R2R: Een revolutionaire stap in de wereld van desktop-DAC/AMPs

0
filo

FIIO, één van de bekendste namen als het gaat om draagbare audio-oplossingen en desktop-audioproducten, heeft de afgelopen jaren veel lof ontvangen vanwege hun betaalbare maar hoogwaardige producten. Met de FIIO K11 R2R richt het merk zich opnieuw op de veeleisende audiofiel die hoogwaardige digitale naar analoge conversie (DAC) zoekt, gecombineerd met een krachtige hoofdtelefoonversterker. Het resultaat? Een apparaat dat de potentie heeft de standaard te zetten in de prijsklasse en daarbuiten.


1. Achtergrond en introductie tot R2R-technologie

1.1 Waarom R2R?

Het merendeel van de moderne DAC’s maakt gebruik van delta-sigma-architectuur. Deze chips zijn energiezuinig, compact en doorgaans goedkoper te produceren, waardoor ze ideaal zijn voor een breed scala aan toepassingen: van smartphones tot high-end audiocomponenten. R2R (ook wel ladder DAC genoemd) staat voor “resistor-to-resistor”. Bij deze technologie wordt het digitale signaal omgezet in analoge spanning door middel van een reeks weerstanden die op zeer precieze waarden zijn gespecificeerd.

Eén van de belangrijkste redenen waarom R2R-DAC’s geliefd zijn bij audiofielen, is hun karakteristieke “analoge” klank. Waar delta-sigma-DAC’s soms worden bekritiseerd om hun ‘digitale’ scherpte, wordt de R2R-klank vaak geroemd om zijn natuurlijke geluidsweergave, met name in het middensegment en de weergave van microdetails. Het is echter ook een uitdaging om zo’n DAC nauwkeurig te implementeren; kleine afwijkingen in de weerstanden kunnen namelijk leiden tot meetfouten en hoorbare vervorming. Om dit te ondervangen, heeft FIIO in de K11 R2R gekozen voor zeer nauwkeurige weerstanden en een geavanceerd kalibratiesysteem.

1.2 De reputatie van FIIO

FIIO is als merk al jarenlang actief in de wereld van draagbare hi-res audio. Denk aan populaire producten als de FIIO M11-muziekspeler, de K5 Pro-deskopversterker of hun Q-serie DAC/AMPs voor onderweg. Wat FIIO van de concurrentie onderscheidt, is hun vermogen om hoogwaardige componenten te gebruiken en toch betaalbare prijzen te hanteren. De stap naar een R2R-DAC (in plaats van de gebruikelijke delta-sigma chips van bijvoorbeeld ESS, AKM of Cirrus Logic) is voor FIIO een nieuwe richting. Dat wekt nieuwsgierigheid: hoe zal FIIO’s benadering van R2R-technologie zich verhouden tot de reputatie van andere fabrikanten die R2R al langer toepassen (zoals bijvoorbeeld Holo Audio, Denafrips of Schiit met hun Multibit-technologie)?

Met de K11 R2R belooft FIIO een gebalanceerd ontwerp: een serieuze hoofdtelefoonversterker, gecombineerd met de verfijning van een R2R-DAC, in een compacte vormfactor voor thuisgebruik voor een betaalbare prijs. De vraag is uiteraard of FIIO deze belofte waarmaakt.


2. Ontwerp en bouwkwaliteit

2.1 Eerste indruk

Wanneer je de FIIO K11 R2R voor het eerst uit de verpakking haalt, valt direct op hoe solide en strak het ontwerp is. De behuizing is gemaakt van een combinatie van aluminium en staal, met een matzwarte afwerking. FIIO heeft ervoor gekozen om het frontpaneel minimalistisch te houden, met slechts een volumeknop, een paar led-indicatoren en twee hoofdtelefoonaansluitingen (6,3 mm single-ended en 4,4 mm gebalanceerd). De volumeknop heeft een prettige weerstand, wat een precieze volumeregeling mogelijk maakt. Qua formaat is de K11 R2R iets groter dan de gemiddelde desktop-DAC/AMP van FIIO’s vorige generaties, maar nog steeds compact genoeg om op een bureau te plaatsen zonder te veel ruimte in te nemen.

2.2 Materialen en afwerking

Het gebruik van metaal in plaats van plastic geeft de K11 R2R een premium uitstraling. De naden sluiten netjes op elkaar aan en er zijn geen scherpe randen te vinden. De bovenkant is voorzien van subtiel FIIO-logo, dat gelaserd is en niet overheersend aanwezig is. De zijkanten zijn licht afgerond, waardoor het apparaat iets vriendelijker oogt dan de meer hoekige designs van sommige concurrenten. De rubberen voetjes aan de onderzijde geven het apparaat stabiliteit en voorkomen dat het verschuift op je bureau. Al met al is de afwerking van hoog niveau en straalt de K11 R2R dezelfde stevigheid uit die we van FIIO gewend zijn.

2.3 Koeling en ventilatie

R2R-DAC’s staan erom bekend meer warmte te genereren dan hun delta-sigma-tegenhangers, vooral vanwege de nauwkeurige weerstandsnetwerken en de benodigde stromen. Ook de geïntegreerde hoofdtelefoonversterker kan aardig wat hitte produceren, zeker bij hogere volumes en bij het aandrijven van impedante of zeer inefficiënte koptelefoons. FIIO heeft daarom gezorgd voor voldoende ventilatiegleuven aan de zijkanten en aan de achterkant. In de praktijk wordt de K11 R2R handwarm bij langdurig gebruik, maar zelden zo heet dat het zorgwekkend is.

FiiO-K11-R2R FIIO K11 R2R: Een revolutionaire stap in de wereld van desktop-DAC/AMPs

3. Specificaties en aansluitmogelijkheden

3.1 Ingangen

  • USB-B-poort: De primaire ingang is een USB-B-poort, die je verbindt met je computer of laptop. FIIO levert een geschikte USB-kabel mee. De K11 R2R ondersteunt asynchrone USB-overdracht en is compatibel met Windows, macOS en Linux.
  • Optische ingang (Toslink): Ideaal voor het aansluiten van een digitale bron zoals een cd-speler of een spelcomputer.
  • Coaxiale ingang: Deze BNC-coaxingang biedt nog een extra mogelijkheid om digitale bronnen aan te sluiten. Ook handig voor mensen met oudere hi-fi-apparatuur die nog een coaxiale uitgang hebben.
  • Bluetooth (optioneel): Voor wie draadloos audio wil streamen (bijvoorbeeld vanaf een smartphone), biedt de K11 R2R Bluetooth-ondersteuning. Er worden codecs ondersteund zoals aptX, aptX HD en LDAC, voor zover je bronapparaat dat uiteraard ook ondersteunt. Let wel: R2R-enthousiastelingen zullen meestal kiezen voor een bekabelde verbinding om de best mogelijke geluidskwaliteit te waarborgen. Toch is het een fijne extra feature.

3.2 Uitgangen

  • 6,3 mm single-ended: Klassieke grote jack-uitgang voor de meeste hoofdtelefoons.
  • 4,4 mm gebalanceerd: FIIO omarmt al geruime tijd de Pentaconn 4,4 mm-standaard. Deze poort biedt hogere uitgangsspanning en een lagere kanaalscheiding, wat vooral bij high-end koptelefoons tot een betere geluidskwaliteit kan leiden.
  • RCA-lijnuitgang: De achterzijde van de K11 R2R biedt een paar RCA-uitgangen, zodat je het apparaat als DAC kunt gebruiken in combinatie met een externe versterker. Dit is vooral handig als je al een geliefde buizenversterker of een eindversterker hebt.
  • Gebalanceerde XLR-uitgangen (optioneel): Bij sommige varianten (of speciale edities) is er ook gebalanceerde XLR-out aanwezig, maar bij het standaardmodel is het beperkt tot RCA. Controleer bij aankoop even of jouw K11 R2R is uitgerust met XLR, als dat voor jou belangrijk is.
fiio-back FIIO K11 R2R: Een revolutionaire stap in de wereld van desktop-DAC/AMPs

3.3 Vermogen en ondersteunde impedantie

De K11 R2R biedt voldoende vermogen om de meeste dynamische koptelefoons en veel planar-magnetische modellen aan te sturen. Met een gebalanceerde uitgang kun je rekenen op een vermogen dat kan oplopen tot ruim 1,5 tot 2 watt (afhankelijk van de impedantie). Dat is doorgaans meer dan voldoende om hoofdtelefoons als de Sennheiser HD650, de Hifiman Sundara of zelfs de Hifiman Arya van de nodige headroom te voorzien. Voor IEM’s (in-ear monitors) is er een low-gain-instelling die hinderlijk ruis minimaliseert, al moet gezegd worden dat de volumepotmeter bij IEM’s soms wat gevoelig kan zijn. Desalniettemin is de totale ruisvloer zeer laag, wat de K11 R2R geschikt maakt voor zowel gevoelige IEM’s als veeleisende full-size hoofdtelefoons.


4. Interne architectuur en prestatie

4.1 De R2R-ladder

Het kloppend hart van de K11 R2R is uiteraard het ladder-netwerk van weerstanden. Volgens FIIO worden er weerstanden gebruikt met een tolerantie van 0,01%, wat van groot belang is om de lineariteit van de DAC te behouden. Bovendien is er een actieve kalibratie aanwezig die de fouten in de weerstanden kan compenseren. Dit gebeurt op regelmatige basis, zodat temperatuurvariaties of veroudering van componenten de nauwkeurigheid niet aantasten. Zo blijft de klank consistent, zelfs na maanden of jaren van intensief gebruik.

4.2 FPGA en klokbeheer

Naast de weerstandsnetwerken is er ook een programmeerbare FPGA (Field Programmable Gate Array) aanwezig. Deze FPGA zorgt voor het herklokken van het binnenkomende digitale signaal en het verdelen van data over het R2R-laddernetwerk. Door een zeer stabiele femto-klok te gebruiken, worden jitter en timingfouten tot een minimum beperkt. In de praktijk draagt dit bij aan een strakke stereoscheiding, een precieze plaatsing van instrumenten en een soepele frequentieweergave. FIIO claimt dat de klokafwijking dusdanig laag is dat het nauwelijks meetbaar is in de uiteindelijke uitgang.

4.3 Analoog circuit en versterker

FIIO heeft met de K11 R2R ook aandacht besteed aan het analoge circuit. De hoofdtelefoonversterker is gebalanceerd opgebouwd, wat inhoudt dat elke kanaal zijn eigen signaalweg heeft. Hierdoor ontstaan minder overspraak en betere kanaalscheiding, wat vooral hoorbaar is in het stereobeeld. De opamps die FIIO gebruikt, zijn van hoge kwaliteit (vooral in de gain-stadia). Men claimt dat dit resulteert in een dynamische, maar tegelijkertijd zuivere weergave. Daarnaast is er een aparte voedingssectie met gereguleerde spanningen, zodat ruis en interferentie uit het stopcontact of van de USB-voeding tot een minimum worden beperkt.


5. Geluidskwaliteit

5.1 Algemeen klankkarakter

Het is lastig om algemeenheden te verkondigen over R2R-apparaten, maar er zijn zeker kenmerken die regelmatig terugkeren. Bij de FIIO K11 R2R is de klank opvallend soepel en organisch, met een tikje warmte. De lage tonen zijn stevig aanwezig, zonder te overdrijven. Er is voldoende punch in de bas, wat bijvoorbeeld goed tot zijn recht komt bij electronische muziek en rock. Het middengebied is waar de K11 R2R echt imponeert: vocals worden rijk, levensecht en met een subtiele gloed neergezet. De hoge tonen zijn gedetailleerd, maar nooit schel. Er is voldoende lucht, waardoor instrumenten de ruimte krijgen en het stereobeeld breed en diep aanvoelt.

5.2 Detailweergave en textuur

Een van de redenen waarom audiofielen graag luisteren naar R2R is de rijkdom aan microdetails. Ook de K11 R2R stelt niet teleur op dit vlak. Kleine details in opnames – zoals het zachte geschuifel van een stoel, het inademen van een zanger of de nagalm van een pianoklank – komen fraai naar voren. Toch worden deze details gepresenteerd op een manier die natuurlijk blijft. Het voelt niet alsof de muziek geforceerd wordt uitgelicht, zoals bij sommige analytische DAC’s. In plaats daarvan blijft het een coherent geluidsbeeld, waarbij alle elementen in balans zijn.

5.3 Soundstage en imaging

Dankzij de gebalanceerde architectuur en de nauwkeurige timing is het stereobeeld van de K11 R2R ruim en precies. Instrumenten zijn makkelijk te lokaliseren op het virtuele podium, en er is een duidelijke scheiding tussen verschillende frequentiegebieden. Bij complexe klassieke stukken is het mogelijk om individuele instrumentgroepen te onderscheiden, terwijl ze toch in dienst blijven van het geheel. Voor jazzliefhebbers en acoustische live-opnames is dit extra aantrekkelijk: men kan de ambiance van de opnamelocatie vaak goed ervaren.

5.4 Dynamiek en headroom

Ook qua dynamiek is de FIIO K11 R2R indrukwekkend. Crescendo’s in klassieke muziek hebben impact en de explosiviteit van percussie komt energiek naar voren. Zelfs bij hogere volumes blijft de weergave stabiel en strak. De versterker kan moeiteloos pieken aan, zonder hoorbare vervorming of instorting van het stereobeeld. Deze performance is grotendeels te danken aan het royale uitgangsvermogen en de lage vervorming van het analoge circuit.


6. Gebruikerservaring en functionaliteiten

6.1 Installatie en gebruiksgemak

Voor gebruik met een Windows-pc is het aan te raden de officiële FIIO USB-stuurprogramma’s te downloaden en te installeren. Op macOS en Linux is plug-and-play meestal voldoende. Het apparaat wordt herkend als een standaard audio-uitgang en kan dan direct gebruikt worden voor zowel muziekweergave als bijvoorbeeld gaming of videoconferenties. De volumeknop op de K11 R2R werkt analoog, wat betekent dat de digitale resolutie van de muziek intact blijft. Dit is gunstig voor de geluidskwaliteit, omdat je geen “bit reduction” krijgt bij lagere volumes.

6.2 Bediening en menu-instellingen

Op de voor- of achterzijde van de K11 R2R (afhankelijk van hoe FIIO het exact heeft vormgegeven) vind je een schakelaar voor gain-instellingen (low/high) en een selectiemogelijkheid voor ingangsbronnen (USB, coax, optisch, Bluetooth). Daarnaast is er vaak de mogelijkheid om filterinstellingen te kiezen. R2R-DAC’s bieden soms verschillende digitale filters, variërend van “fast roll-off” tot “slow roll-off” of “NOS” (Non-Oversampling). Deze filters kunnen subtiele verschillen in klank opleveren. Bij de K11 R2R is de invloed van deze filters niet enorm, maar audiofielen kunnen experimenteren en het filter kiezen dat het beste bij hun voorkeur of muziekgenre past.

6.3 Firmware-updates

FIIO staat erom bekend geregeld firmware-updates uit te brengen. Deze updates kunnen de prestaties verbeteren, nieuwe functies toevoegen of kleine bugs oplossen. Via de FIIO-website kun je checken of er een nieuwere firmware beschikbaar is voor de K11 R2R. Het updateproces verloopt meestal via USB, waarbij je de “update mode” activeert en een firmwarebestand in een speciale tool laadt. Het is raadzaam om regelmatig te controleren of er een update beschikbaar is, zodat je altijd de meest optimale prestaties uit je K11 R2R haalt.


7. Praktische tips voor het maximale resultaat

7.1 Voeding en USB-kabels

Hoewel de K11 R2R prima functioneert met de standaard USB-voeding via je computer, kan het de moeite waard zijn een hoogwaardige voedingsadapter of een lineaire voeding aan te schaffen. Ruis en fluctuaties in de voeding kunnen immers van invloed zijn op gevoelige analoge circuits. Evenzo kan een kwalitatieve USB-kabel (met goede afscherming) storingen minimaliseren, zeker als je computer veel andere apparaten heeft aangesloten. Hoewel dit zeker geen must is – FIIO heeft de K11 R2R ontworpen om out-of-the-box goed te presteren – kan het voor de perfectionist net dat laatste beetje verbetering brengen.

7.2 Koptelefoonkeuze

Dankzij de krachtige versterkersectie kun je kiezen uit een breed scala aan koptelefoons. Wie de warme inslag van R2R wil onderstrepen, kan bijvoorbeeld een Sennheiser HD 660S2 of de Meze 99 Classic overwegen. Deze modellen staan bekend om hun enigszins warme, aangename karakter. Zet je echter een neutrale of heldere koptelefoon in, zoals een Beyerdynamic DT 1770 PRO (250 Ohm) of een Hifiman Sundara, dan profiteer je mogelijk meer van de detailweergave en ruimtelijkheid van de K11 R2R. Luister ook eens met een IEM zoals de Fiio FH3 om te ervaren hoe stil de achtergrond is in low-gain-modus.

7.3 Software- en muziekbronnen

Om het beste uit de K11 R2R te halen, is het raadzaam om muziek te luisteren in lossless- of hi-res-formaten (FLAC, WAV, DSD, enzovoort). Streamingdiensten zoals Tidal, Qobuz of Apple Music (met hun lossless-tier) zijn prima opties. Als je Windows gebruikt, kun je overwegen software als Foobar2000 of JRiver te gebruiken met WASAPI of ASIO, zodat het signaal bitperfect wordt doorgestuurd. Het verschil met bijvoorbeeld YouTube of gecomprimeerde MP3-bestanden kan aanzienlijk zijn als je een gevoelige hoofdtelefoon en een goed getraind oor hebt.


8. Conclusie

8.1 Samenvatting

De FIIO K11 R2R is een indrukwekkende stap van FIIO in de wereld van R2R. Met een hoogwaardige ladder-DAC, een gebalanceerde koptelefoonversterker en uitgebreide aansluitmogelijkheden, is dit een apparaat dat in vrijwel elke desktopopstelling past. De bouwkwaliteit is solide, de vormgeving strak en het gebruiksgemak is – zoals we van FIIO gewend zijn – zeer behoorlijk. Het klankkarakter is warm, organisch en gelaagd, met voldoende detail en punch om zowel audiofielen als meer casual luisteraars te overtuigen.

In een wereld waar delta-sigma-DAC’s domineren, is het verfrissend om te zien dat FIIO inzet op de unieke eigenschappen van R2R. Hoewel er R2R-oplossingen bestaan in een (veel) duurdere prijsklasse die wellicht nog meer verfijning bieden, weet de K11 R2R een uitstekende balans te vinden tussen prijs, functionaliteit en geluidskwaliteit.

8.2 Voor wie is de K11 R2R bedoeld?

  • Audiofielen en muziekliefhebbers die de warme, natuurlijke weergave van R2R-technologie willen ervaren, zonder direct duizenden euro’s uit te geven.
  • Desktopgebruikers die een alles-in-één-oplossing zoeken voor zowel DAC als hoofdtelefoonversterker, met voldoende vermogen om uiteenlopende hoofdtelefoons aan te sturen.
  • Liefhebbers van detail en soundstage, maar die tegelijkertijd op zoek zijn naar een klank die niet vermoeiend is bij langdurig luisteren.
  • FIIO-fans die willen upgraden van een eerdere K-serie desktop-amp, en die nieuwsgierig zijn naar de R2R-sound.

8.3 Enkele aandachtspunten

  • Warmteontwikkeling: Houd rekening met enige warmteontwikkeling bij langdurig gebruik. Zorg voor voldoende ventilatie.
  • Gain-instellingen: Voor zeer gevoelige IEM’s is de low-gain-modus vaak noodzakelijk. Let op de volumeregeling om onbedoelde pieken te voorkomen.
  • Upgrades: Als je de absolute top in R2R wilt, zijn er merken die nog verder gaan in specificaties, maar dat heeft ook een forse meerprijs.

8.4 Eindoordeel

De FIIO K11 R2R is een uitstekend voorbeeld van wat er gebeurt wanneer een gerenommeerde fabrikant als FIIO kiest voor een alternatieve DAC-architectuur en dit combineert met een sterke versterkersectie. Het resultaat is een toegankelijk apparaat dat de unieke charme van R2R naar een breder publiek brengt. De geluidskwaliteit is ruim boven wat je in deze prijsklasse mag verwachten, en de bouwkwaliteit is voorbeeldig. Of je nu op zoek bent naar een nieuwe desktop-DAC/AMP of specifiek gefascineerd bent door de R2R-technologie, de FIIO K11 R2R is zonder twijfel een serieuze aanrader.


De ultieme gids voor DAC’s

Review Audioquest DragonFly Cobalt – USB koptelefoonversterker 

FIIO K11 R2R: Een revolutionaire stap in de wereld van desktop-DAC/AMPs

iFi GO bar Kensei USB-DAC review

FiiO K9 Pro review

iFi Audio xDSD Gryphon: Een Uitgebreide Recensie

Chord Mojo 2 review

elysia xpector – Koptelefoon versterker review

iFi Audio ZEN DAC 3 koptelefoon versterker

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *